هزار شب و شبی
هزار پریزاد و من
رخّامهای زرد
گلهای عنبرین
ازدور سیاهی ای پیداست
سردابی است
که کودکان گرسنه ای
در پایان پله ها
انتظار اجساد زنده ی
زنان بیوه را
مردان بیوه را
می کشند.
□
محسنات السماء !
هو ! هو !
تمامی اجرام گیتی از دورترین کهکشان،
شنهای ساحل نزدیکترین رود
و جن های نگهبان گنج شدّاد،
به تعدادشان
کنیزکانی به خدمت دارم
و شرا می کنم انگبین سبز را
به پوستین سموری
و برادران سگم را
تازیانه می زنم
خوراک می خورانم
تازیانه می زنم
پوشاک می پوشانم.
□
نقوش بدیمن خوابی عجیب
چراغهای روزنمای کلک سلطانی در شب
در تک تک شبها
نجّارها تا خدا به اندازه ی یک میخ فاصله دارند.
چه بیگاه زنی شوی کرده است؟
چه عاشقانه کودکی را جز کودک شو ، می خواهد؟
شیخ الاسلام را خبر کنید!
□
عود می زنم به هزار راه و راهی می زنم
در مجلس بز م دختران لیمو پستان
که همه ی انظار محو حریرهای تنشان
و نیک می دانم که ملکه ی آبها
- آنکه نکوتر می رقصد-
تنها مرا بر می گزیند
به همسری!
به همسنگی!
به هم آوایی!
آنگونه که اگر به تعداد تک تک شبها
به قرض خباز گذر
برایش فقط نان و گِل تهیّه کنم
راضی شود به آنکه مجدداً فرشهایم را تعویص کنم.
نبوتی نامی اینها را گفته است.
□
هزار شب نگاه می کردم از روزنه ی کوچک دربهای بلند
به انتظار تو!
تا شبی تو را در آغوش بگیرم و بخوابیم.
"
بنگ تهیّه کنید!
بنگ تهیّه کنید!
جعفر می خواهد کسی را برای بیست و چهار ساعت،
تا عطسه ای ،
بخواباند.
"
□
در خاطرات مردم این شهر
جز پرستش رنگ کبود نیست،
صبر می کنیم
تا بیاموزند گرمابه چیست ؟
و آهک و زرنیخ را برای چه به پوست می مالند؟
و چگونه می شود تنها به بیان دو کلمه ی مقدس
بسیار قلعه ها فتح کرد
و با شمشیر.
□
عود می زنم به هزار راه با دلی پر درد
می خندم به ابوالحسن بصره ای،
بسیار بی استعداد بود
باور نداشت عود صدای بسیار حزینی دارد
تنها راههای شادی را می نواخت.
□
قصری بنا کرده ام
که رنگ چشمهای زیبایت را در دیوارهایش از دور تشخیص دهم
سقفهایش آویزان از ستونهای سبز
تمام ساکنینش سنگ
جای آینه الماس ، صیقل داده ام
باغی دارد در پشت
که حوضهایش پر از ماهیهای عاشق است
و هر حدوداً سه سال
پنج پرنده ی زیبا رو
به صورت باکره هایی عور،
در آن شنا می کنند
و معشوق واقع می شوند.
□
در آغوشت گرفتم شبی و هزاران شب
تا آنکه خوبیها را بر هم می زند
و جداییها را پی می افکند
بر ما بتازید
; سبحان من لا یموت!
□
تو در اغلب شبها کودکی را در شکم حامله بودی
و هر شب ، در تک تک شبها ،
هراس داشتی مبادا که صبح ، خورشید را نبینی
پس دو گونه زاییدی
طبیعتی را
همه ی طبیعت را.
فروردین 87
اززلفای پا فیلیش خوشم می آد.بعضی وقتها منشی می شه، چون خانمها زود باید برن و کار اغلب تا شب طول می کشه .
جای زن شب کجاست ؟ تو خونه .و جای مرد؟ به خیلی چیزا بستگی داره.
یه جورایی شبیه به خواننده های انگلیسی دهه هفتاده، ولی چیز زیادی نیست.
-”رو پشت بوم نرو دوربین داره”
رو پشت بوم نمی رم دوربین داره .رو پشت بوم نمی رم،چرا برم؟ چرا باید روی بوم برم ؟ چون دوربین داره.امروز روز آرومی نیست.اغلب اوقات همه چیز داره می چرخه.رو پشت بوم نمی رم از پله ها نمی شه مستقیم رفت پایین ،چون چوبی نیست.بعضی وقتها باید بپیچم دوباره برم پایین بپیچم دوباره برم پایین دوست دارم این کار رو.و خوشبختانه پله هاش زیاده .کاش می شد همه ی روز از پله ها برم پایین بپیچم برم پایین بپیچیدم برم پایین .
-”سلام”
-”سلام”
بپیچم برم پایین – دوباره با آسانسور بیام بالا.
-”سلام”
-”سلام”
از این به بعد سر تکون می دم اینا وقت آدم رو می گیرند.
-”سلام”
-”سلام”
آسانسور طبقه ی هشت ، پانزده ، بیست و پنج و بالاخره بیست و شش ،چون مدیر عامل اونجاست وای می ایسته .خیلی وقتها به خودم می گم من از یک کارگر مشکوک ترم و الا می تونستم برم رو پشت بوم .خوبه که من مشکوکم.
چند بار سلام می کنی آقای عزیز! تو یه روز چند بار سلام می کنند .چند بار !
اگر می شد که با صدای بلند اینا رو به این مرتیکه بگم کمی خنک می شدم.
“آقای مهندس چرا سیستم من بالا نمی آد؟”
خیلی خوب چون دختری برات درستش می کنم ولی همین یه بار دفعات دیگه یه چیزایی هم می خوام .
-”ببخشید می تونم بشینم “
و اینکه چرا تو هم نمی تونی بشینی حرصم رو در می آره. مانیتور - شرکت خودروسازی و ابزار آلات سنگین 134-789 سری ب- شبیه تابلوهای بزرگراه ، سفید تو پس زمینه ی سبز ، LG
چراغش چرا خاموشه ؟! زنیکه فکر کرده من خرم ،فکر کرده نمی فهمم،
شوخیت گرفته آبجی ! ما خودمون قورباغه رنگ می کنیم جای قناری می فرو شیم. چیز دیگه ای می خوای راست حسینی بگو ، خلاص کن خودت رو .ادیپ می گیری هان .
-” مانیتور خاموشه خانم. ”
-”اِ ! دست شما درد نکنه اصلاٌ حواسم نبود .”
حتماٌ حواست پیش یه چیزی هست . یه کسی یه مطلبی یه موضوعی .
-” سلام”
-”خواهش می کنم.”
این چرا این وری رفت فقط به پنج دقیقه سیگار کشیدن ما گیر می.آقا هر وقت بخوان می تونند تشریف ببرند.
-”چطوری تو؟”
-”خودت چطوری تو؟”
نمکدون!هنوز یادم نرفته چرا حقوقت صد تومن از من بیشتر ه.
-”کجا می ری؟ اگه می ری مغازه یه ماست هم واسه من بگیر”
-”مغازه نمی رم ، دکه، سیگار بکشم”
-”چی کار کنی؟”
-”سیگار”
-”وایسا ببینم”
چه نرمی گرمی کاش جای بازوم بودم .
-”ببخشید خانم ببخشید”
-”هوی ! با توام وایسا ، بیا از پله بریم پایین ببینم چی می گی تو .مگه تو سیگار می کشی ؟ ”
-”نه”
-”تو گفتی بکشم”
-” نه بخرم”
-” واسه کی”
-”واسه آقای رئیس”
-”آهان !بله! بله! ببین چند نخ هم مارلبرو پایه بلند واسه من بگیر”
-”چند نخ؟”
-”حالا که می گیری یه پاکت ،ارزون تر در می آد.”
-”خوب ، پول بده.”
-”مگه از تنخواه شرکت نیست؟”
-”نه از جیب خودمه.”
-”آهان!خوب ،نه نمی خوام ،نگیر ،سیگار دارم ، من از پله می رم پایین.”
-”چرا مگه می ری بیرون”
-”آره می رم ماست بگیرم”
پله خوبه.پله خوبه .می رم پایین می پیچم می رم پایین بعد می پیچم . می پیچم می رم پایین
-”سلام”
-”سلام”
می پیچم می رم پایین.
-”سلام”
-”سلام” .کی با هم آشنا شدیم ما . . . آهان موقع آموزش که مجبورت کردم تا 8 شب بمونی.کاشکی پدر نداشتی یا لااقل اون شب نداشتی که نگرانت بشه و دنبالت بیاد .من آخرش نفهمیدم تو چطوری اینجا ماتیک می زنی تو شرکتی که آدم سالی به سالی یه تار مو هم نمی بینه .
هی بپیچم برم پایین، هی بپیچم برم پایین. پارکینگ ! دیگه نمی شه پیچید چون دیگه پایین تر نداریم.خوب بیا حدس بزنیم ، ماشین مدیر عامل امروز چه رنگی می تونه باشه . قرمز ، سیاه ،نوک مدادی.
-”سلام غلوم ،حالت چطوره ،چرا دراز کشیدی این وقت روز ،حالت بده.”
-”نه عمو ! نری راپرت بدی ”
-”به کی راپرت بدم مگه قراره شما همیشه سر پا وایسین؟”
-”چه می دونم به این یارو بی پدر بگو که زیر کولر صب تا شب می شینه غذا شو می زارن دهنش بعد به ما می گه همیشه باید سر و پا باشیم کسی به ماشینها دست نزنه. آخه این همه جسد تو این زندون،نگهبان می خواد چیکار،حالا می تونم بخوابم.”
-”رئیس تأسیسات؟”
-”کوش؟کجاست؟”
-”هیچ جا بابا جان .می گم منظورت اونه؟”
-”ترسیدم عمو.آره اون نره خر رو می گم. تو نمی تونی این قراضه را عوض کنی. ”
-”سوار نمی شن .نمی شه با ماشینای دیگه راحت مسافرکشی کرد.تازه من پولم کجا بود؟!”
-”تو که مهندسی پول نداری ،امثال ما هم که یالا بتونیم هر شب شام بخوریم.پس کی این وسط داره ؟! .... ”
-”بی خیال غلومی بگیر بخواب”
بارون زده .همه جا خیسه.مطمئناٌ از پل هوایی نمی رم حتی اگر زیر ماشین برم .این همه پله رو بالا رفتن ضررش بیشتر از مردنه.چه پیچی هم داره ، تنده .
پیچ داره ، اِ! پیچ داره .خوب شاید بیارزه از اون ورش بپیچم بیام پایین.ولی کاش حد اقل یه ورش آسانسور داشت ،عیب نداره تحمل می کنم.
-”سلام ،حالت خوبه می خوام باهات حرف بزنم.”
-”صدات خیلی آشناست شرمنده که نمی تونم ببینمت.من از پله بالا رفتن زیاد خوشم نمی آد.اسمت رو بگو. ”
-”آسمون”
گم شو . گم شو .چی می خوای از جونم ، پنج سال تموم یه آب خوش نذاشتی از گلوم پایین بره.من نمی تونم ببخشمت نه نمی تونم .
-”می شه وایسی”
-”باید برم ماست بگیرم.عجله دارم.بچه ها منتظرند.”
-”چشمات رو چرا باز نمی کنی؟پله هاش لیزه”
نمی تونم با تو دیگه وقت تلف کنم . هنوز چشمات بزرگه؟ دستم رو می گیری؟اَه! ابله شدم دوباره .اون حتی چشم بسته می تونه منو دیوونه کنه،اینجا چیکار می کنه ؟ اصلاٌ شوهرش کجاست ؟ باهاشه؟ بپرسم؟ نه ولش کن بابا حوصله ندارم.
-”مواظبم امری نیست؟!”
-”نه!نه! تو باید الان بپیچی . نه اون وری نه!مواظب باش،نه!”
وقتی اولین بار زدم بیخ گوشت همین جوری جیغ زدی .هیچ وقت از بارون خوشم نمی اومد.نمی خوام از پله ها بالا برم ترجیح می دم همیشه برم پایین.
-”مُرد؟”
-”نمی دونم .تو چرا آخه این همه بهش پول قرض دادی ؟”
-”مُرده فکر کنم تکون نمی خوره”
-”بریم زود بریم تا کسی ما رو ندیده. ”
-”مطمئنی مُرده؟”
-”بریم اینقدر حرف نزن، بریم.”
مرداد ۸۴
سکوت را رعایت کنیم.
حتماً سکوت را رعایت کنیم.
این گونه است که می توانیم به نظم نوینی برسیم.
جمعیت ما نسبت به جثه هامان خیلی زیاد است .
اینجا به اندازه ما ظرفیت صدا را ندارد.
غذا ندارد.
بهمن ۸۶
خواندن ، دیدن و شنیدن آثار در هنرهای مختلف از قبیل ادبیات، نقاشی و موسیقی در واقع اولین تفسیری است که مخاطب -به صورت عام- در برخورد با اثر بدست می یابد .
اگر شعر فقط به عنوان یک نوع اثر هنری قلمداد شود، شعرخوانی در واقع توسط هر کس که اتفاق بیفتد چه شاعر چه مخاطب در واقع اولین تفسیری است که از اثر بدست می رسد .از خواص شعر می توان این مقوله را بر شمرد که این تفسیر می تواند با صدای بلند - صدای قابل شنیدن - یا به صورت مطالعه ی چشمی -دیدن-صورت پذیرد . صدای قابل شنیدن شعر را به گفتار نزدیک می کند و به همین خاطر ناخودآگاه بستر تفسیر شعر را به بستر تفاسیر گفتاری و شنیداری نزدیک می کند و از این رو تمامی آنچه شعر خوانده می شود به صورت موجه یا غیر موجه دارای تفاسیری می شود.همچنین خواندن چشمی شعر- دیدن شعر - نیز تفسیر ی چشمی لغات دیده شده است که در واقع در اینجا خوانشی بدون صدا اتفاق می افتد.اغلب مطالعه شعر در واقع بر حسب عادت جمعی از نوع دوم است یعنی اینکه ،همانطور که ما همیشه به صورت چشمی همه چیز را مطالعه می کنیم شعر را نیز مطالعه می کنیم.
آیا می توان هر شعری را با هر نوع خوانشی - صدادار و بی صدا -خواند .و چقدر ما در این مقوله آزادیم؟
(شعر و آواز- نوعی خوانش صدادار - مقوله ی بسیار پیچیده ی در موسیقی (هر نوع موسیقی)است.حتی موسقی بی کلام که می توان سکوت گفتار انسانی را به عنوان نبود تمام اشعار گفته شده و نشده دانست که این خود نوعی خوانش است.)
در واقع خواندن شعر یا در واقع تفسیر اولیه ی آن به دو گونه صورت نمی پذیرد در هر دو صورت چه صدادار چه بی صدا اگر کلمات شنیده شده در گوش مخاطب را به عنوان مقصد نهایی و بیان کلمات به عنوان اجزای شعر را توسط خواننده ،مبدا فرض کنیم فقط یک نوع ارتباط در شعر وجود دارد که در شکل صدادار شاهد استفاده از گوش به عنوان واسطه مغزی هستیم که سخنوری در شعر در این بستر جاری است و در شکل بی صدا با استفاده از چشم این اتفاق می افتد ، البته اگر مخاطب همزمانی که خواننده شعر را می خواند از روی یک نسخه از آن در حال مطالعه چشمی باشد یا آنکه خود با صدای بلند بخواند در واقع هر دوی آن اشکال سعی می شود که همزمان اتفاق افتدکه با توجه به اینکه مرکز درک دیداری با شنیداری متفاوت است این دو شکل را می توان متمایز شمرد.
مثلا شعر برای یک انسان بی سواد یا یک انسان کور هیچگاه نمی تواند از راهی جز گفتار قابل خوانده شدن باشد و هیچ شعری برای یک انسان ناشنوا نمی تواند ابزار سخنوری را مورد استفاده قرار دهد.
شاعر باید برای شعر امکان سنجی کند که آیا شعر او قابل خواندن - صدادار- است؟یا آنکه چه تمهیدی برای خوانش دیداری شعر در نظر گرفته است ؟و یا آنکه آیا این مساله را می توان به طور کل در نظر نگرفت و شعر را ورای بستر دیدار و شنیدار نگاشت؟
ما چه بخواهیم و چه نخواهیم حروف و کلمات زاییده ی نمادها هستند و نمادها از تصاویر به وجود می آیند و تصاویر در ذهن ما نقشپذیری متنوعی دارند
وچه به خواهیم و چه نخواهیم بیان کلمات شعر نیز چون پس از گفتاری که معمولا شعر نیست می آید( مثلا گفتار زیر
لطفا آقا / خانم .... تشریف بیاورند و شعرشان را به خوانند)
دارای فضای خاطره ی ذهنی ما از شنیدن کلمات در گذشته است که این خود دارای تنوعی به اندازه ی تک تک آدمهاست که خود تفاسیر مختلفی را ایجاب می کند.
ما می توانیم بخواهیم که شعری فقط دیده شود و بدانیم که این شعر را نمی توان با صدای بلند خواند چون در واقع شکل هدف شما از شعر دنبال کردن دیداری یک نوشته است نه چیزی بیشتر همچنان که اگر شعری را می خواهیم که با صدای بلند خوانده شود حتما باید فضای گفتاری موجود در حیطه مخاطبان را باید در نظر داشته و از آن در گفتن شعر استفاده جست و ترکیب این دو نوع شعر را نیز می باید در شعر در نظر گرفت .
آیا شعر حتما باید خوانده شود؟
تنها نگاشتن شعر کافی است؟
ما هیچ وقت نمی توانیم جوابی به جز آری به این سوال که آیا باید نقاشی دیده شود؟ و یا آیا باید موسیقی شنیده شود؟ داشته باشیم.
بسیار اتفاق افتاده که شعری را شنیده ایم و اطمینان داشته ایم که دیدن شعر مرا به تفسیری چه بسا کاملا متضاد حتی با شاعر دست دهد
گاه می توان شعر را به کاغذ دوخت و خواننده را به تماشای یک نقاشی مدرن برد که فقط از ابزار یک سری حروف با قرار دادی بدین صورت که مثلا خطوط باید زیر هم باشند و برای درک نقاشی ساخته شده توسط جملات می باید از بستر زبان شعر بهره جست استفاده کرده است البته مطمئنا در اینجا باید تفاوت نقاشی و نوشتار حفظ شود زیرا که در غیر این صورت عملا اختلاط این دو مقوله نوع دیگری هنر خواهد بود که ازین بحث خارج است .
و همچنین می توان شعری را به صورت سخنرانیی هدفمند مورد استفاده قرار داد.که مخاطبانی را با سخنانی شنیدنی مشغول می کند.شنیدنی که ما را می تواند به خاطر قدرت بیان خواننده ای که الزاما خود شاعر نیست و همچنین قدرت شعر ما را با دورترن اسطوره های ناخودآکاه ذهنی و یا زیباترین توصیفات شنیداری به لذت برساند.
آقا بیا بشین!
دندان مرد بی نوای اسیری ،
کاندر خلال باغ خویش قدم می زد،
تو از برای چه کشیدی ؟
سخن بگو!
فرض اینکه او ، به شکلی دگر اندیشه می کند
یا آنکه او به چراغی دگر،
در تار شب،
فیل ستبر را ور انداز می کند.
خون از دماغ او
انگشت پای او
یا ناخنش
دستان تو
کفشت
لگد چرا؟
گیرم که لاف می زند او
هشدار آن که دگر نیست در منتهای هیچ کویری پلنگ،
در دشت شیر
یا بیم سبز او از دار مرگ بی گناه کودک خردی،
ناخواسته پدرش را - کم خرد- خونی نموده و
ای وای فرار کرده و رفته است.
او، همسرش به چه جرمی
باید، پی سوز سرد را ،منتظر نگاه بدارد به در
حرفی بزن!
دستان او،
نه بالهای شکسته بسته ی انسان - چون تویی-
تاب فشار بی خود چوبی که می زنی
آخر برای چه؟
سیال خون تو ،رنگین تر است؟
پستان شیر مادر تو ،جور دیگر است؟
آبان ۸۶
-های قاضی القضات!
پول!
پول!
مرکب به صمیمی ترین جهت چرخید.
گهواره از نشانه ی امید تهی شد،
و آخرین چراغ توسط اولین صدا خاموش گشت.
-های قاضی القضات!
پول!
پول!
وز وز سوزناک باد از نزدیکترین جای به انشاء گاه طبیعت
هُرِّی گذشت.
خنده از لبان گلی جوشید
و سیاه سیاه شب شروع می شد.
مردی کنار پنجره نشست
و به دورترین جایی که انطباق اجازه می داد
می نگریست.
خیره می شد.
می نگریست.
خیره می شد.
می نگریست.
-های قاضی القضات !
من مستحقم به من کمک کنید!
فرهاد جان!
پسرم!
وقتی بزرگ شدی ، باید تاهمیشه درس بخوانی.
من خرج تو را می دهم.این همه زحمت می کشم.
برای اینکه تو درس بخوانی و برای خودت کسی بشوی.
پس درست را بخوان و هیچ کار دیگری هم نکن.
فرهاد جان!
تو برای عاشق شدن هنوز آنقدر بزرگ نشده ای.
قربان تو
پدرت رستم
از سیخ سیخ نگاه دخترکی
که پیش از آنکه در لجن سیاه شود
درست به اندازه ی تمام ماه سفید بود....
یا اینکه او اشتباه می کرد...
سیخ سیخ ...
یا اینکه او اشتباه می کرد...
-های قاضی القضات
آیا تو تنها آموخته ای کفتارها را از لاشه سیر کنی؟
توجه
توجه
برادران وخواهران گرامی!
تمام شما بوی بد اسپرم می دهید.
هم شما همیشه آقایان،
هم شما خواهران محترم
و هم من.
لطفاً بعد از هر عمل خوشایندی استحمام کنید.
و احتراماً به عرض می رساند که در کثافت نغلطید.
مگر شما به اندازه ی کافی لباس کثیف نکرده اید؟
پدر گفت: نه.
مادر گفت : ای کاش!
برادر گفت: در زندگی چیزهایی هست که ما نمی دانیم.
خواهر گفت:
بخند عزیزم بخند. من در هر گذر از خیابان دستت را می گیرم
و تا آن طرف خیابان با کمال میل به تو اعتماد می کنم.
-های قاضی القضات !
پول!
پول!
آرام باش زن!
آرام باش!
تحمل کن!
عرق نریز!
به دنیا خواهد آمد
کودکی
و پدرش از کنار پنجره
به دورترین نقطه ای که انطباق اجازه می دهد
می نگرد
-های قاضی القضات!
تو!
تو!
توجیه بزرگی است
عدالت!
نامی به اندازه ی تمامی بلاهت ها
ویا تیری که پرش زیر ناف کسی را قلقلک می دهد
و نوک تیزش چشم یکی را می خراشد.
بله
آری
بله
با همین خشونت
می خراشد
با تمام اصراری که می شود بر "خ" کرد
و خلط چرکینی را بعد از سالها
سیگار روی سیگار روی سیگار کشیدن
تف کرد به زمین
و دقیقاً از همین نقطه نفرت ایجاد می شود
و کنار همین درخت سیاه است
( پنج متر آن طرفتر ،
نرسیده به آن تپه که می باست عموی هملت کشته می شد
با همین دستها
با همین دستها )
که نفرت ایجاد می شود.
نه خیر
نه
هرگز
اصلاً چه کسی گفته است
مردی مثلاً چراغی در راهی روشن کرده
یا کسی برای این مطلب کشته شده
و یا آن که
کسی ایده ای دارد،
صحبتی کرده اند،
نظریه ای هست.
اصلاً این طور نیست
اصلاً این طور نیست.
نه
مرداد ۸۵
- آقایان وکلا گوش کنید.
- خواهش می کنم.
- رجال محترم گوش کنند.
تق!
تق!
- نزن لا مصب نزن!
می شد صدای وق وق بچه را شنید.
مرد را هل داد،دست زنش را گرفت از جوغ در آورد.
موهایش بیرون بود.
شهریور ۸۶
شاید مهمترین مساله ای که هر زبانی با آن روبروست تغییر همیشگی آن زبان است.البته بررسی زبان به تنهایی و بدون در نظر گرفتن دیگر عوامل فرهنگی کار دقیقی نیست.ولی به هر حال مساله زبان آنقدر جامع است که بسیاری از قضایا را پوشش می دهد.فیلم ،نقاشی، نمایش ،موسیقی ، رسم الخط و دیگر عوامل فرهنگی رابطه تنگاتنگی با زبان دارند.
زبان پویا زبانی تاثیر ناپذیر نیست چون به هر حال با ارتباطی که حمالهای زبان که همان انسانها باشند با یکدیگر دارند نمی توان جلوی تغییر در زبان را گرفت و البته این از محاسن زبان به عنوان تنها راه ارتباطی بین انسانهاست که مثلا کسی با زبان الف می تواند با تغییراتی در لحن و گاهی ساختار با شخصی با زبان ب در بستر زبانی که شامل هر دو زبان می شود ارتباط برقرار کند ولی گاهی این ارتباط آنقدر پیش می رود که عملا باعث حذف یکی از زبانها می شود ،مثل اتفاقی که برای رسم الخط ایرانی افتاده است که عملا رسم الخطی عربی است -رسم الخط در واقع نماینده واژه هایی است که در زبان بکار می روند و عملا از زبان جدا نیست و به طور خلاصه می توان آنرا زبان نوشتاری نامید-
حذف یکی از زبانها نیز می تواند توجیه پذیر باشد اگر زبان از بین رفته نتوانسته باشد نیازهای فرهنگی حال و یا در پیش روی میزبانهایش را بر آورده کند ولی در بسیاری مواقع این حذف با فشارهای از قبیل اقتصادی یا سیاسی یا فشارهایی که در وهله اول به نظر می رسد ارتباط مستقیم با زبان ندارند اتفاق می افتد.
مثال قضیه را در موسیقی به عنوان زبان آهنگین می توان به خوبی مشاهده کرد .موسیقی ایرانی کم از موسیقی که ما به عنوان موسیقی غرب می شناسیم ندارد که با بررسی درست تر دیده می شود که تعداد گامها - گام به عنوان پایه موسیقی- در موسیقی ایرانی از موسیقی غربی بیشتر است ولی تنها به علت اینکه موسیقی غرب آسانتر شنود می شود طرفداران بیشتر و بالطبع بقای بیشتر چه از نظر حجم شنوندگان و چه از نظر اینکه این موسیقی کیفیت بهتری پیدا می کند زیرا در معرض آزمون و خطای بیشتری است شاهد حذف آرام موسیقی ایرانی هستیم. مقصر در اینجا خود موسیقی نیست بلکه کم ارایه دادن و کم بررسی شدن به علت کمبود رسانه های آن است و به همین خاطر این موسیقی آرام آرام دچار رکود می شود و در آتیه نه چندان دور به فراموشی سپرده می شود و مثل درنای سیبری در معرض انقراض قرار می گیرد.
البته نمی توان تمام بهانه ها را خارج از زبان جستجو کرد .انقراض ها چه بسا عللی در خود زبان هم داشته باشد عواملی مثل چگونگی انتقال و فراگیری خود زبان در مثال موسیقی علاوه بر موارد گفته شده می توان به چگونگی فراگیری بسیار سختی که اساتید -حتی در رده های کوچه بازاری - توصیه می کنند اشاره کرد
آقای شجریان در اظهار نظری -در مورخ نوشتن این دستنوشته - که در سایت aftab.ir می توان دید اظهار می فرمایند که بسیاری از کسانی که آواز تدریس می کنند صلاحیت این کار را ندارند ،البته از این نظر که هدف ایشان حفظ موسیقی به شکل درست آن است صحبت ایشان متین است ولی به نظر من باید اجازه داد موسیقی دستخوش این تغییرات برای رواج بیشتر در بین مردم یعنی خاستگاه و خواستگاه آن شود .
از نظر من این قضیه نه تنها باعث از بین رفتن موسیقی نمی شود بلکه سبب این خواهد شد که استعدادهای بسیاری با دیدن سرچشمه هایی هر چند اندک رشد پیدا کنند و برخورد آزاد با این مساله آموزش شاید یکی از اساسی ترین دلایل رشد موسیقی غرب و تنوع بسیار زیاد آن است.
یکی از دلایل عمده انقراض بسیار سریع درنای سیبری تک همسری بودن آن است که سبب شده تعداد این جانور در حال حاضر انگشت شمار شود.
-
آری بهار فرصت دیدار تازه ایست
فصل دوباره ایست در ایوان خانمان
بر ساختار سرد یکی تیر مرگبار
بر قلبهای خفتمان نویدی است نوبهار
سوسن چراغ باغ، بلبل به نغمگی
عشق پدر به دختر بی پرده در گذر
-
مردی کنار چشمه،پرموی دختری ،
پشت درخت سیب می خورد ، می نگرد ، ریسه می رود
سنگی گداخته از تف آفتاب
خالو رسید، آلو به دست
( مزرعه امسال بار داد
گاو حسن،
زنش - کرد کلاه سرخ -
زاییده اند
پسری ، گاو ساله ایی)
-
مرگ و خزان یکی ،شیون زبان مادر نرگس
و باد نیز آنسوترک به زیر لباسی خزیده است
شیری میان بیشه ،گرگی کنار ماه
اسبی میان دشت به وحشت چرییده است
گهواره ای است بلور ، خمخانه ای است سگ
عوعوکنان پسرش سخت در تلاش
شاخ می زند به مور، مورچه
( دیگر نه گرم، غذا نیست .آشنا!)
-
سرما مسیر پای حسن را بر برف می نگارد و می خندد آفتاب :
- تنها به خنده ایی،
نیشخند می زند ،
ابری سیاه ،
سیاه و سترگ و سرد ،
سرد و غمین ،
به وحشت رعدی که می جهد در سقف آسمان-
(کولی برو فکر زمستان ، چراغ کن
فکری برای صدای کلاغ کن)
فروردین ۸۵
واضحه که تو خیلی زمینه ها ما اون جایی که می بایست باشیم نیستیم .ادبیات و موسیقی هم از این مقوله نه تنها خارج نیستند بلکه خیلی متاثرند.خوب هر کس می تونه دلایل این مشکلات رو به گونه ایی که می فهمه تحلیل کنه .ما تو دوره هایی هستیم که می شه بهش گفت دوران مدرن شدن یه جامعه .مدرنیته مث هر مقوله دیگری ضررها و منافعی داره .خیلی جوامع که تونستند منافعش رو زیاد و تا جایی که می تونستن مضراتش رو کم کردند و خوب بالتبع رو به فزونی تو این دو مساله رفتند ، شاید ادبیات و موسیقی تو خارج از این محدوده جغرافیایی ارزش خودشون رو پیدا کردند ولی پر واضحه اینجا نه تنها جایگاهی که باید پیدا کنند رو پیدا نکردن بلکه عملا دارن سیر قهقرایی انحراف و کم توجهی رو تجربه کنند .موسیقی ایرانی از طرف عامه گوش داده نمی شه آدمهایی که تو این زمینه کار می کنند خیلی کمند و اونایی هم که ملقب به استاد شده اند و یا بزرگ ، تو این زمینه انزوا رو بهترین عمل می دونند شاید باورتون نشه ولی به نظر من ادبیات از اقتصاد خیلی مهمتره .زبون و موسیقی ما تو سده های اخیر خیلی عقب افتادگی پیدا کردن زمانی توسط زبانهای همسایه زمان هایی هم مث الان بوسیله زبونهایی که صاحباشون پولدارن .من فک می کنم وضعیت از اونی که ما فکر می کنیم بغرنج تره . شاید زمانی بشه که دیگه کسی روش نشه به اطرافیانش بگه فلان کاست از شجریان رو گوش بده .من تا حدوده خیلی کمی ساز می زنم وکمی آشنایی با موسیقی ایرانی دارم و این رو قبول دارم که این موسیقی که الان ایرانی قلمداد می شه بسیار سلیقه خاصی می خواد برای گوش دادن ولی معتقدم که اگر آدمهای بیشتری این موسیقی داشت-حتی از نظر کمیتی - وضع موسیقی ما الان خیلی بهتر بود . ولی خوب واقعیت الان اینه که ما موسیقیمون رو دوست نداریم و تو ادبیات خیلی ترجیح می دیم که از یه آمریکایی یا یه اسپانیولی زبان، تقلیدی به زعم خودمون کرده باشیم.شاید ماها از دیدمون نسبت به اطراف خسته شدیم یا دیدمون مشکلاتی داشته که ما برطرف نکردیم و همینجور نسل به نسل منتقل کردیم والان وضع اینجوری شده .ما ها خیلی خیلی خیلی کم مطالعه می کنیم، دلیل بدبخت بودن شعرا و نویسنده هامون هم همینه چون ما نمی خوایم پول خرج اون چیزایی که اونا با روزها و شبها فکر کردن و هزار تا دردسر نوشتند بکنیم
این مسائل شاید مشکل به نظر نرسند ولی من اصلا دوست ندارم زمانی وقتی خوشحالم موسیقی رو گوش بدم که نمی دونم از کجام باس باهاش بخندم و یا مطلبی رو بخونم و ساعتها بشینم فکر کنم تا بفهمم که فرق جویدن غذا توسط من با شخصیتی که تو داستانی که یه ایرانی نوشته چیه .
اغلب ماها راه انفعال رو ترجیح می دهیم (می شه به این راه ادامه داد اتفاق خاصی هم نمی افته کمی بیشتر اونجوری می شه که ما نمی خواهیم ) منم این راه رو انتخاب کرده بودم ولی خوب احساس کردم خوبه یه تنوعی ایجاد کنم واسه همین این وبلاگ رو درست کردم که بتونم یه سری چیزایی که به مخم راجع به ادبیات و یا موسیقی می رسه بنویسم که گمشون نکنم و بتونم بعدا بخونمشون هدف خاصی جز سرگرمی ندارم .گاهی هم شاید شعری یا داستان کوتاهی یا اطلاعی از موسیقی .اگر چیزایی که من نوشتم رو خوندین بهم ایراداشون رو بگین،با این کار بهم لطف کردین چون مطمئنا موجب رشد من می شه از انسانهای مجازی عزیز قبلا متشکرم